شهردار کرکوک: «ما عراقی‌ها باید از آمریکا تشکر کنیم»

رضا جمالی

یکی از شهرهای عراق را که همیشه دوست داشتم از نزدیک ببینم، شهر کرکوک بود. کرکوک مرکز استان تأمیم در ۲۵۰ کیلومتری شمال بغداد قرار دارد. یکی از غنی‌ترین شهرهای عراق است و حدود ۴۰درصد ذخیره‌ی نفت این کشور هم در این منطقه است.

در ابتدا از او راجع به وضعیت امنیتی شهر کرکوک پرسیدم:

عبدالرحمان مصطفی فتاح، شهردار کرکوک/ عکس‌ها از رادیو زمانه

وضعیت امنیتی کرکوک تاکنون بسیار خوب پیش رفته است. آرامش در این شهر برقرار است. اگرچه مجموعه‌ا‌ی مشکلات مضاعف داریم، به دلیل این که تروریست‌ها تلاش می‌کنند که اوضاع امنیتی این شهر را مختل کنند، اما تلاش‌های امنیتی و فعالیت‌های مثبت نیروهای امنیتی در این زمینه موجب پیشبرد اوضاع امنیتی مناسب در این شهر شده است. مردم از این اوضاع امنیتی بسیار خشنودند و در حال حاضر کرکوک یکی از شهرهای امن عراق است.

ماده‌ی ۱۴۰ قانون اساسی عراق به تعویق افتاده است. به نظر شما چه کسی در این رابطه مسؤول است؟

ما همیشه اعلام کردیم که دولت فدرال در بغداد مسؤول این تعویق است و در واقع دولت عراق باید پاسخگوی این مسأله باشد. آنان زمینه‌های اجرایی این ماده را فراهم نکردند و متاسفانه بر اثر تغییرات پی‌درپی چند دولت و بعد از تشکیل دولت موقت قوانین اجرایی مربوط به این کشور دچار تغییرات شده است، و ماده‌ی ۵۸ تبدیل به ماده‌ی ۱۴۰ شده است، اقدامات جدی در زمینه‌ی اجرای این ماده صورت نگرفته است.

لازم بود دولت فدرال در اسرع وقت زمینه‌های اجرایی این ماده را که یک ماده‌ی قانونی و اجرایی‌ست، برای شورای عالی اجرای ماده‌ی ۱۴۰ فراهم می‌کرد. در واقع عوامل اصلی تعویق این ماده موارد فوق بود که اشاره کردم.

در مرحله‌ی رفراندوم برای اجرای ماده‌ی ۱۴۰، چه گروه‌هایی حق شرکت در همه‌پرسی را دارند؟

همه‌ی مردم کرکوک، کسانی که اصالتا اهل این شهر هستند، می‌توانند در همه‌پرسی شرکت کنند.

گروهی از عرب‌ها حق شرکت در این رفراندوم را ندارند. آنها چه گروهی هستند؟

هنوز این موضوع به طور کلی مشخص نشده، اما اگر به آمارگیری سال ۱۹۵۷ مراجعه کنیم، کسانی که از این تاریخ به بعد به عنوان مهاجر وارد کرکوک شده‌اند، حق شرکت در همه‌پرسی را ندارند. در این زمینه هم هنوز دستور کامل صادر نشده است. ولی کسانی که قبل از سال ۱۹۵۷ به شهر کرکوک وارد شده‌اند، از هر ملیتی یا هر قومیتی، حق شرکت در انتخابات را دارند.

آیا در جریان تحولات اخیر در کرکوک عرب‌ها این شهر را ترک کردند؟

بله. عده‌ای شهر را ترک کردند که مطابق خواست خود آنان بوده است. بر اساس ماده‌ی ۱۴۰ هم اجبار در کار نیست. کسانی که تمایل دارند، می‌توانند برگردند و کسانی هم که مایل نیستند، می‌توانند اینجا ماندگار باشند.

ما بارها گفته‌ایم حتا عرب‌های مهاجری هم که به اینجا آمده‌اند، از نظر ما قربانیان رژیم گذشته‌ هستند. از طرف دیگر مردم ما با اجبار و تحت فشار رژیم از اینجا اخراج شدند. بنابراین هر دو طرف مظلوم واقع شدند؛ منتها هرکدام بنا به دلایلی.

می‌توانید آماری درصدی از قومیت‌های مختلف در این شهر ارائه بدهید؟

خیر. من نمی‌توانم چنین آماری را ارائه دهم. زیرا هنوز آمار دقیقی را در اختیار نداریم و آنچه در حال حاضر به عنوان آمار موجود است، قابل استناد نیست. اما در انتخابات سال ۲۰۰۵ گروه برادری که ما وابسته به آن بودیم، از مجموع ۴۸ کرسی، ۲۶ کرسی را به دست آورد؛ گروه ترکمن 9 کرسی و گروه عرب‌ها شش کرسی. اما تا من آمار دقیقی را در اختیار نداشته باشم، نمی‌توانم اعداد و ارقام دقیقی را ارائه دهم.

در حال حاضر روابط شما به عنوان شهردار کرکوک با دولت مرکزی چطور است؟

مسلما ما با آنان در ارتباط هستیم. اما مشکلات زیادی هم داریم، شامل انتصاب افراد، عمران و خدمات. بعضی از وزارتخانه‌ها حسن نیت دارند و با ما همکاری می‌کنند، اما یکسری از وزارتخانه‌ها نیز متاسفانه در رابطه با ما درست عمل نمی‌کنند.

رفت و آمدهای ما به بغداد بسیار زیاد است. تلاش می‌کنیم با همه‌ی طرف‌های مسؤول ملاقات و گفت‌وگو کنیم و مسایل و مشکلات کرکوک را بررسی کنیم. از این طریق موفق شده‌ایم یک‌سری از مشکلات را حل کنیم، اما باز هم با بسیاری از وزارتخانه‌ها مشکل داریم.

وقتی وارد شهر کرکوک شدم، وضعیت ظاهری شهر من را شوکه کرد. به نظرم آمد که مردم از نظر اقتصادی هم در شرایط خوبی به‌سر نمی‌بردند، با توجه به این که شهر کرکوک یک شهر ثروتمندی است.

الان خوب است. اگر شما در سال ۲۰۰۳ اینجا را می‌دیدید، چگونه تصور می‌کردید؟ به همین دلیل است که ما فریاد می‌زنیم در نظام بعثی ما مظلوم و محروم واقع شدیم. در واقع بلای خانمان‌سوزی که بعثی‌ها بر سر ما آوردند، در دیگر مناطق عراق بی‌سابقه بوده است.

در این پنج سال اخیر تغییرات زیادی در کرکوک در زمینه‌ی عمران و آبادانی به وجود آمده است. تا قبل از پروسه‌ی آزادی عراق، شهر کرکوک خرابه‌ای بیش نبود. همین تصویرها بود که مظلومیت مردم این شهر را به دنیا نشان داد.

ارتباط اقلیت‌ها با هم چگونه است؟

میان اقلیت‌ها و گروه‌های مختلف در داخل شهر کرکوک روابط بسیار دوستانه و حسنه‌ای برقرار است. روابط اجتماعی مختلفی مانند ازدواج و پیوندهای برادرانه از گذشته تاکنون ادامه داشته است.

ما به هیچ وجه اختلافات قومی، ملی و دینی نداریم. اما در عرصه‌ی سیاست طبق معمول اختلافات هست، زیرا هر حزب و گروهی دارای تفکری ویژه و خواسته‌های مورد علاقه‌ی خود است که در جامعه‌ای دموکراتیک این موضوع کاملا طبیعی‌ است.

نقش کشورهای همسایه به خصوص ترکیه که چشم به کرکوک دوخته و با نگرانی اوضاع این شهر را دنبال می‌کند، چیست؟

من نمی‌خواهم اسم هیچ کشوری را مطرح کنم. اما، تاکید می‌کنم که ما کشور و دولتی مستقل و عضو سازمان ملل هستیم و هیچ جریان یا کشوری حق دخالت در امورات داخلی ما را ندارد. این موضوع نه تنها برای شهر کرکوک، بلکه برای تمام مناطق عراق صدق می‌کند. همچنان که ما حق دخالت در امورات داخلی هیچ کشوری را نداریم. ما هر مشکلی داشته باشیم، خودمان توانایی حل آن را داریم.

آیا نشانه‌هایی از دخالت‌های ایران و آمریکا هم در اینجا قابل بحث است؟

نخیر. ما در این رابطه به‌طور عام صحبت کردیم.

من در داخل و اطراف شهر کرکوک نیروهای آمریکایی ‌زیادی را دیدم. مایل هستم نقش آنها را در تحولات سیاسی امنیتی کرکوک بدانم.

آمریکا بر اساس یک قرارداد بین‌المللی وارد عراق شده است که این کشور را آزاد کند. آمریکا هیچ گونه دخالتی در امورات سیاسی و اداری ما ندارد. اما بار سنگین امنیتی این کشور بر دوش آنان است و در واقع ما از آمریکایی‌ها درخواست کمک می‌کنیم و آنان اجرا می‌کنند و هیچ گونه دخالتی در زمینه‌های دیگر انجام نمی‌دهند.

پس مسؤولیت حفظ امنیت در داخل کرکوک برعهده‌ی خود شماست؟

بله، ولی گاهی پلیس و ارتش ما از آنان در جهت آموزش نیروهای نظامی، سرکوب تروریست‌ها و پیشرفت‌های نظامی، تکنیکی درخواست کمک می‌کنند. در واقع بیشتر عملیات نظامی ما از طریق ارتش ونیروهای امنیتی خود ما صورت می‌گیرد. اما همچنان که پیش‌تر هم اشاره کردم، آمریکایی‌ها طبق یک قرارداد بین‌المللی وارد عراق شده‌اند.

دیدگاه مردم کرکوک نسبت به حضور آمریکایی‌ها چطور است؟

بگذارید واقعیت قضیه را بیان کنم. دولت آمریکا و نیروهای هم‌پیمان کمک زیادی در جهت سرنگونی صدام که یکی از بزرگ‌ترین دیکتاتورهای دنیا بود، انجام داده‌اند. آنها می‌دانستند که ما در چه شرایط سختی به سر می‌بریم. بنابراین باید از آمریکا و هم‌پیمانان او تشکر کنیم که ما را از زیر سلطه‌ی صدام نجات داده‌اند.

بعد از آزادی عراق در حقیقت ما هم‌اکنون در حال احیا هستیم. مردم کرکوک نیز کمک خوبی به ما کردند و نقش بزرگی در این زمینه ادا کرده‌اند و در بازسازی شهر کرکوک هم مشارکت خوبی داشتند.

در این شهر عمران و سازندگی انجام شده و از طرف دیگر نه تنها حکومت مرکزی، بلکه حکومت اقلیم کردستان نیز در امر بازسازی ما را یاری داده است. به هرحال حضور آمریکایی‌ها در شرایط فعلی، حضوری مثبت است.

آقای شهردار آینده‌ی کرکوک را چگونه می‌بینید؟ اگر بعد از رفراندم یکی از قومیت‌های عرب و یا ترکمن در راس کار آمد، شما باز هم همین نقش را خواهید داشت؟

مسلما به آینده کرکوک خوشبین‌ام. من در هر حال زاده‌ی شهر کرکوکم و مطمئنم که همه‌ی قومیت‌ها برادرانه باهم زندگی می‌کنند. هرآنچه مردم کرکوک به آن رای خواهند داد، برای من قابل احترام است.

من تصمیم گیرنده نیستم. در محدوده‌ی حفظ حقوق فردی همه باید برابر باشند. مهم این است که مردم کرکوک در یک رفراندوم آزاد، از طریق رای خود، سرنوشت خود را مشخص کنند.

جناب شهردار این گفت‌وگو از رادیو زمانه که در اروپاست پخش خواهد شد. آیا در پایان پیام ویژه‌ای دارید؟

ما بسیار سپاسگزاریم از کسانی که برای شرایط فعلی ما تلاش می‌کنند. حقیقت این است که ما دوران بحرانی و سختی را طی می‌کنیم. بعد از سرنگونی نظام دیکتاتوری بعث به نوعی در انزوا به سر می‌بریم. به کمک همگان نیازمندیم و هر کسی دست همکاری به سوی ما دراز کند، از او متشکر خواهیم بود. امیدوارم مردم جهان بهتر ما را درک کنند.

قسمت اول: آرامش در اربیل